Rode esdoorn (Acer rubrum)
De Rode Esdoorn is afkomstig van Noord-Amerika. Aan de Oost-kust groeit hij vanaf Nova Scotia tot Flordida over een af-stand van 2600 km van Noord tot Zuid, en in een strook van zowat 12OO km van Oost naar West, wat hem tot de meest voor -komende boom van Noord-Amerika maakt. Dat hij zo wijd verspreid is, dankt hij aan zijn groot aanpassingsvermogen: hij kan zowel groeien in moerasgebieden -vandaar zijn bijnaam van Moerasesdoorn of Wateresdoorn- als in arme, droge gron-den, en in alles daartussen; zelfs in zware kleigronden gedijt hij goed. Alleen de echte droogte van de prairies van The Great Plains kan hij niet aan, en vormt zijn Westelijke grens. Hij kan groeien van zeeniveau tot een hoogte van 900 meter op berg-flanken; en alhoewel hij de voorkeur geeft aan een zonnige standplaats, verdraagt hij ook enige schaduw. Hij is goed koude -resistent, maar naar Canada toe vormt -35° zijn Noord-grens.
Op zijn best is hij in relatief vochtige en goed gedraineerde bo-dems van een lichtglooiend landschap met heuvels (zie foto on-deraan). Hij is de staatsboom van Rhode Island , die geen echt eiland is maar de kleinste staat van de USA; en waarvan de naam niet is afgeleid van "rood" zoals men misschien zou ver-moeden, maar van "Rhodos" een Grieks eiland. Rood is de Ro-de Esdoorn uiteraard wel: van zijn knoppen en bloemen in het voorjaar, tot uiteraard zijn spektakulaire bladverkleuring in de herfst. Gezien zijn grote verspreiding over de Noorderbreedte, vordert deze herfstverkleuring als een golfbeweging in de tijd, die begint in het koudere Noorden en gradueel afzakt naar het warmere Zuiden. Vanuit de lucht bekeken geeft dit een jaarlijks ongeëvenaard natuur-spektakel.
Zijn bladeren zijn typiese esdoorn-bladeren, maar met een nei-ging voor 3 uitgesproken lobben ipv voor 5 zoals bij de meeste esdoorns. Vooral bij cultivars, zijn de achterste lobben geredu-ceerd tot korte, kleine lobjes. Zijn bloemen zijn klein en weinig opvallend, en vooral eenslachtig: er zijn mannelijke bloemen met meeldraden, en er zijn vrouwelijke bloemen met stijl en vruchtbeginsel. Dit betekent dat de Rode Esdoorn tweehuizig is: er zijn mannelijke bomen met mannelijke bloemen zijn, en vrouwelijke bomen met vrouwelijke bloemen. Maar niet altijd; een enkele keer zijn exemplaren eenhuizig met zowel mannelij-ke als vrouwelijke bloemen. De bloeitijd verloopt in omgekeer-de richting van de bladverkleuring, en begint in het warmere Zuiden al vrij vroeg in het voorjaar, om langzaam naar het kou-dere Noorden op te schuiven (tot mei).
De Rode Esdoorn kan tot maximaal 150 jaar oud worden; maar de meeste bomen halen de 100 niet. Het is een snelgroeiende boom gedurende de eerste 20-30 jaar van zijn leven; daarna is de groei wat gelijkmatiger zodat hij een hoogte van zo'n gemid-deld 25 m kan bereiken. Maar een echte reus wordt hij niet: de grootste nog levende Rode Esdoorn is deze nabij Amada in Mi-chigan en is 38 meter hoog. In onze konteien is de maximum hoogte slechts 15 m en blijft hij dus een middelgrote boom.
De Rode Esdoorn dient als voedselbron voor tal van dieren. E-land en Witstaarthert eten nieuwe twijgen als wintervoedsel, eekhoorns de nieuwe twijgen in het voorjaar en talrijke vlinders en motten gebruiken hem als waardplant. Voor de mens levert hij slechts de helft van de hoeveelheid ahornsiroop die wordt verkregen uit de Suikeresdoorn. En hij is enorm giftig voor paarden omdat hij stoffen bevat die hun rode (!) bloedcellen uit elkaar doet vallen.
In oude bossen blijft het aantal Rode Esdoorns min of meer kon -stant. Maar in nieuwe bossen is hun densiteit 6 tot 7 maal groter, wat erop wijst dat hij een pioniersboom is, die lege plaatsen inneemt die vrijgekomen zijn door verkeerde (massa-le) boomkap, de achteruitgang van andere soorten (zoals de Amerikaanse olm en kastanje) of een verkeerd bosbeheer. Daar wordt hij de dominante soort, om in aantal af te nemen naar-mate het bos tot wasdom komt. Rode Esdoorn is dus een soort die een rol speelt in de bosregeneratie, op dezelfde manier als de Papierberk dat in Noord-Amerika en de Berk dat in Noord-Europa zijn. Dit wijst erop dat hij een Ram-Mars-ver-tegenwoordiger is. De rode energie is er één van snelheid -de Rode Esdoorn is een snelle groeier- en van vitaliteit: hij is bui-tengewoon resistent tegen alle soorten omstandigheden, kan te-gen vormen van vervuiling, en is daarom een bijna ideale aan-plant voor in steden. Bijna, omdat hij wel sterk horizontaal wor -telt en daardoor voetpaden of opritten naar boven kan duwen.
Dat weerspiegelt zich ook in zijn medicinaal gebruik: bij de Native Americans werd een aftreksel van de schors gebruikt als pijnstiller zoals bij spierpijnen, als bad voor ontstoken ogen en tegen cataract, en als algemeen middel tegen huidproblemen zoals netelroos en huidirritaties. Inwendig werd hij gedronken om krampen en dysenterie (zware diarree met bloed in de ont-lasting) te behandelen. De bladeren werden gebruikt om appels en wortelgewassen mee te verpakken en te bewaren. Moderner onderzoek heeft uitgewezen dat de Rode Esdoorn stoffen bevat die niet alleen ontstekingsremmend werken, maar ook eigen-schappen bevatten als antioxidant, antitumor en dermatolo-giese bescherming.
Veruit de voornaamste reden om een Rode Esdoorn in zijn ei-gen tuin te planten, blijft natuurlijk zijn onvergelijkbare herfstverkleuring die over alle tinten van oranje-oranjerood-rood-bordeaux kan gaan, met alle schakeringen van roze en zalm daar tussenin. Je kan zelf een cultivar kiezen met je favo-riete kleur uit een lang lijstje met namen die niets aan de ver-beelding overlaten: Autumn Flame, Autumn Glory, Firedance, October Brilliance, Red Sunset, .... Een kleurenspel dat met de dag verandert en dieper wordt, of van tint verandert. Geniet van het kleurenspektakel dat deze levendige boom je iedere herfst biedt.
